Spożywanie przetworzonej żywności, brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, permanentny stres – te czynniki mają ogromny wpływ na stan naszego organizmu. Mogą bowiem determinować rozwój wielu uporczywych dolegliwości. Jedną z nich jest choroba hemoroidalna, która dotyka nawet co drugą osobę po 30. roku życia.

Hemoroidy, czyli co to takiego?

Z anatomicznego punktu widzenia hemoroidy (guzki krwawnicze) to struktury, które stanowią naturalną, integralną część ciała. Problem pojawia się zaś wtedy, gdy dojdzie do ich przekrwienia i powiększenia. Wśród charakterystycznych objawów wymienia się pieczenie, świąd i ból w okolicy odbytu, wydobywanie się śluzu, a także krwawienie świeżą, intensywnie czerwoną krwią. Niekiedy dochodzi do wypadania hemoroidów na zewnątrz (np. podczas wypróżniania), co wywołuje dodatkowy dyskomfort i silny ból.

Chorobę hemoroidalną klasyfikuje się na podstawie lokalizacji i stopnia wypadania guzków krwawniczych. I tak wyróżniamy hemoroidy wewnętrzne (wyczuwalne palpacyjnie podczas badania per rectum – przez odbyt, a także widoczne w czasie badania wziernikiem) oraz zewnętrzne (sine guzki podskórne w okolicy odbytu). Leczenie farmakologiczne opiera się na przyjmowaniu środków doustnych wzmacniających naczynia krwionośne oraz miejscowym stosowaniu kremów i czopków działających przeciwzapalnie, przeciwświądowo, przeciwkrwotocznie i miejscowo znieczulająco [1].

Jak działają leki miejscowo znieczulające?

Jedną z grup leków stosowanych w leczeniu hemoroidów są środki miejscowo znieczulające. Ich mechanizm działania opiera się na stabilizacji przepuszczalności błon komórkowych, co sprawia, że komórki stają się niewrażliwe na różnego rodzaju bodźce, np. ból, dotyk, zimno i ciepło. Co więcej, substancje stosowane miejscowo (np. lidokaina zawarta w kremie doodbytniczym) nie wpływają na układ nerwowy i są bezpieczne, zaś efekt znieczulający jest odwracalny [2].

Jakie leki miejscowo znieczulające bez rdcepty i na receptę są w aptece?

Środki miejscowo znieczulające stosowane w chorobie hemoroidalnej są dostępne bez recepty (OTC), a także z przepisu lekarza. W aptece znajdziemy je pod postacią kremów oraz czopków, które zawierają:

• lidokainę – najczęściej stosowana substancja znieczulająca miejscowo, działa po ok. 2-3 minutach (chlorowodorek lidokainy wykazuje również właściwości przeciwarytmiczne). W leczeniu choroby hemoroidalnej lidokainę stosuje się samodzielnie (maść doodbytnicza Lidoposterin dostępna na receptę) lub w połączeniu z tribenozydem działającym przeciwzapalnie, przeciwbólowo i łagodząco (Procto-Hemolan krem, Procto-Glyvenol krem i czopki; dawkowanie 1-2 razy na dobę). Skuteczne są również preparaty zawierające lidokainę i wyciąg z kasztanowca (Neo-Aesculan żel, Aesculan maść, dawkowanie 2-3 razy na dobę) [3, 4, 5].

• benzokainę (anestezynę) – pomimo niskiej toksyczności stosuje się ją jedynie zewnętrznie. Jako środek miejscowo znieczulający przynosi ulgę nie tylko w terapii choroby hemoroidalnej, ale także w przebiegu półpaśca, ospy wietrznej czy bólu gardła (łagodzi objawy). Występuje w preparatach dostępnych bez recepty (czopki Hemorol z benzokainą i wyciągami roślinnymi z pokrzyku wilczej jagody, koszyczka rumianku, kory kasztanowca, kłącza pięciornika, ziela żarnowca oraz krwawnika). Czopki stosuje się jednorazowo w ciągu dnia, najlepiej wieczorem. Jeśli zachodzi taka konieczność, można zwiększyć dawkę do 2-3 razy na dobę. Preparat stosujemy maksymalnie 7 dni [6, 7].

• tetrakainę – substancja ta jest stosowana głównie w połączeniu z ruskogeniną, czyli saponiną działającą uszczelniająco na naczynia krwionośne, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie (Ruskorex maść i czopki dostępne bez recepty). Czopki należy stosować po wypróżnieniu, 1-2 razy w ciągu doby, natomiast maść od 2 do 3 razy na dobę. Obie postaci leku aplikujemy maksymalnie 14 dni [6, 8].

Bibliografia:

1. V. Lohsiriwat, Hemorrhoids: From basic pathophysiology to clinical management World J Gastroenterol. 2012 May 7; 18(17): 2009–2017.
2. W. Kostowski, Z. S. Herman; Farmakologia, Podstawy farmakoterapii, Wydanie III 2010, s. 451-452.
3. Z. Lorenc, Ö. Gökçe; Tribenoside and lidocaine in the local treatment of hemorrhoids: an overview of clinical evidence; European Review for Medical and Pharmacological Sciences 2016; 20: 2742-2751.
4. ChPL Procto-Glyvenol
5. ChPL Lidoposterin
6. W. Janiec; Farmakodynamika – podręcznik dla studentów farmacji, Wydanie 1 2008; s. 178-179.
7. ChPL Hemorol
8. ChPL Ruskorex